نقدینگی ماه‌هاست متهم ردیف اول بسیاری از مشکلات اقتصادی و در صدر آن نوسان های ارزی است، معضلی که به گفته رئیس کل بانک مرکزی بیش از هرچیز از ناترازی صورت های مالی بانک ها و اضافه برداشت آنها ناشی می شود.
به گزارش روز شنبه خبرنگار اقتصادی ایرنا، براساس علم اقتصاد به مجموع پول و شبه پول یعنی سپرده های بانکی، «نقدینگی» گفته می شود؛ هرچه رشد نقدینگی بیشتر شود، تقاضا برای کالا و خدمات بیشتر می شود، اما به دلیل آنکه در کوتاه مدت عرضه کالا و خدمات محدود است، منجر به تورم می شود؛ از این رو یکی از ابزارهای سیاستگذاران پولی برای مقابله با تورم، کاهش رشد نقدینگی در جامعه است.
مشکل دیگر نقدینگی، سیال بودن آن است که می تواند با ورود حجیم به بازارها، تعادل در آنجا را به چالش بکشد؛ یعنی ابتدا به دلیل کمبود کالا، افزایش قیمت ایجاد کرده و زمینه ساز تورم شود و سپس با خروج از آن بازار رکود ایجاد کند.
واقعیت اینکه در سال های گذشته سعی شده بود تا با حبس پول در قالب «شبه پول» در شبکه بانکی از آثار مخرب آن بر اقتصاد و بویژه تورم جلوگیری شود، اما آمار جدید بانک مرکزی نشان می دهد که جذابیت بازدهی سرمایه در بازارهای ارز و سکه سبب شده تا بخشی از شبه پول به پول تبدیل شود که در ماه های آینده آثار آن را بر رشد تورم مشاهده خواهیم کرد.
بر پایه آمار بانک مرکزی، در پایان تیرماه حجم نقدینگی به 16 تریلیون و 22 هزار و 500 میلیارد ریال رسید که از ابتدای امسال 4.7 درصد و در مقایسه با مدت مشابه پارسال 20.1 درصد رشد داشته، یعنی درصد رشد آن نزدیک به نرخ سودی بوده که بانک ها با رعایت نکردن مصوبه شورای پول و اعتبار پرداخت می کنند.
طبق این آمار، سهم پول از ترکیب نقدینگی در پایان تیرماه به عدد 2 هزار و 149 میلیارد و 100 میلیون ریال و سهم شبه پول به 13 تریلیون و 873 هزار و 400 میلیارد ریال رسیده، اما مهمتر از این اعداد، میزان رشد این دو شاخص است که نشان می دهد در یکسال منتهی به تیرماه حجم پول در مقایسه با شبه پول رشد بیشتری داشته است.
بنابراین پول نقد در دست مردم ظرف این یکسال 34.7 درصد افزایش یافته، در حالی که سپرده های بانکی رشد 18.1 درصدی داشت.
کارشناسان اقتصادی براین باورند که افزایش آهنگ رشد پول در مقایسه با شبه پول، زنگ خطری برای بازارهای موازی است، زیرا حرکت نقدینگی سیال چنانچه برنامه ریزی شده و هدفمند نباشد، مخرب خواهد بود.
به دلیل اهمیت این موضوع، رهبر معظم انقلاب هفتم شهریور ماه جاری در دیدار اعضای هیات دولت با ایشان، از اهمیت «مدیریت نقدینگی» و «نظارت بر بانک ها» سخن گفتند و تاکید کردند که «افزایش نقدینگی و رها کردن آن خطاست».

** ناممکن بودن حبس بلندمدت نقدینگی در بانک ها
برخی کارشناسان بانکی پیشنهاد کرده اند برای جلوگیری از تبدیل شبه پول به پول و حبس نقدینگی در شبکه بانکی، به صورت موقت نرخ سودهای بانکی افزایش یابد، اما کامران ندری مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی در این باره به ایرنا گفت: نمی توان به اتکای نرخ سود بالا، نقدینگی را در نظام بانکی حبس کرد.
به عقیده وی، وقتی بازارهای موازی سوددهی بالاتری داشته باشند، سپرده گذار حاضر است چند درصد خسارت یا جریمه به بانک بپردازد و در مقابل سرمایه خود را به سمت طلا، سکه، ارز و مسکن ببرد.
بانک مرکزی اوایل شهریور ماه، به بانک ها و موسسه های اعتباری اجازه داد حساب هایی که از تاریخ 2 شهریور 1396 تا 11 شهریور 1396 منعقد کرده اند، به مدت یک ماه با شرایط پیشین تمدید کنند.
بهمن ماه پارسال نیز نظام بانکی برای جذب نقدینگی اجازه افتتاح حساب های ویژه با نرخ سود 20 درصدی را یافت تا از سرازیر شدن سرمایه ها به بازار ارز جلوگیری کند؛ با اینکه از این محل ظرف 2 هفته 230 هزار میلیارد تومان نقدینگی جذب شد، اما این سیاست هم راهگشای بازار ارز نشد.
نرخ سود مصوبه شورای پول و اعتبار برای سپرده های یکساله 15 درصد است، اما بانک مرکزی هم به این امر واقف است که نرخ در شبکه بانکی رعایت نمی شود و بسیاری از بانک ها بویژه آنهایی که از نظر ترازنامه و صورت های مالی در شرایط نامتعادلی قرار دارند، حاضرند برای جذب پول، سودهایی بالای 20 درصد هم بدهند که البته به میزان سرمایه مشتری بستگی دارد.
به گفته مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی، تراز نبودن حساب ها و صورت های مالی بانک ها و همچنین حجم بالای اضافه برداشت آنها از بانک مرکزی سبب تشدید ضریب فزاینده نقدینگی شده و در نتیجه شرایط به گونه ای است که نمی توان از ابزار نرخ سود سپرده برای مهار تورم و نقدینگی در ایران بهره برد.